Türkiye İstatistik Kurumu, “2022 yılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetleri Araştırması” sonuçlarını açıkladı.
Buna nazaran, gayrisafi yurt içi AR-GE harcaması 2022’de bir evvelki yıla nazaran 96 milyar 932 milyon lira artarak 198 milyar 670 milyon liraya (12 milyar dolar) çıktı.
Gayrisafi yurt içi AR-GE harcamasının GSYH içindeki oranı 2021’de yüzde 1,4 iken, 2022’de 15 trilyon 11 milyar 776 milyon liralık GSYH içindeki oranı yüzde 1,32 oldu. Böylece, Türkiye’de Ar-Ge harcamasının GSYH içindeki hissesi 9 yıl sonra birinci kere geriledi.
AR-GE harcamalarında mali ve mali olmayan şirketler yüzde 61,4 ile en büyük hisseye sahip oldu. Bunu yüzde 33,8 ile yükseköğretim takip etti. Kar gayesi olmayan kuruluşlar tarafından yapılan AR-GE harcamalarının da dahil olduğu genel devlet AR-GE harcamalarının toplam AR-GE harcamaları içindeki hissesi ise yüzde 4,8 oldu. AR-GE harcamaları içerisinde işçi harcamaları yüzde 47,3 ile en büyük harcama kalemini oluşturdu.
AR-GE harcamalarının 2022’de yüzde 50,2’si mali ve mali olmayan şirketler tarafından finanse edilirken genel devlet AR-GE harcamalarının yüzde 32,8’inin, yükseköğretim yüzde 15,7’sini, yurt dışı kaynaklar yüzde 1,3’ünü ve başka yurt içi kaynaklar yaklaşık olarak yüzde 0,02’sini finanse etti.
TZE cinsinden AR-GE işçisi sayısı 273 bine yaklaştı
Tam vakit muadili (TZE) cinsinden 2022’de toplam 272 bin 638 kişi AR-GE işçisi olarak çalıştı. Dallar prestijiyle dağılımına bakıldığında ise TZE cinsinden toplam AR-GE işçisinin geçen yıl yüzde 63,3’ü mali ve mali olmayan şirketlerde, yüzde 33,2’si yükseköğretimde ve yüzde 3,5’i kar maksadı olmayan kuruluşların da dahil edildiği genel devlet dalında yer aldı.
TZE cinsinden bayan AR-GE işçi sayısı, 2022’de 93 bin 41 kişi ile toplam AR-GE işçi sayısının yüzde 34,1’ini oluşturdu. Kesimler prestiji ile TZE cinsinden bayan AR-GE işçi oranı yükseköğretimde yüzde 47,5, kar maksadı olmayan kuruluşların da dahil edildiği genel devlette yüzde 31, mali ve mali olmayan şirketlerde ise yüzde 27,3 oldu.
AR-GE işçisinin yüzde 29,7’si doktora ve muadili eğitim seviyesine sahip
AR-GE çalışanı tahsil durumuna nazaran incelendiğinde, yüzde 37,3’ünün lisans eğitim seviyesine sahip olduğu görüldü. Bunu yüzde 29,7 ile doktora yahut muadili, yüzde 23,7 ile yüksek lisans, yüzde 4,8 ile meslek yüksekokulu ve yüzde 5,3 ile lise ve altı kategorileri takip etti.
TZE cinsinden AR-GE çalışanının eğitim durumuna nazaran dağılımı ise yüzde 45,8 ile lisans, yüzde 21,7 ile yüksek lisans, yüzde 21,4 ile doktora yahut muadili, yüzde 5,8 ile meslek yüksekokulu ve yüzde 5,3 ile lise ve altı eğitim seviyesi olarak sıralandı.
İstatistiki Bölge Üniteleri Sınıflaması (İBBS) 2. Seviyeye nazaran 2022’de AR-GE harcamalarının en yüksek olduğu bölge toplam AR-GE harcamasının yüzde 30,2’sİni gerçekleştiren TR10 (İstanbul) iken, bunu yüzde 29,7 ile TR51 (Ankara) ve yüzde 8,4 ile TR42 (Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova) bölgesi takip etti.
Toplam AR-GE işçi sayısının yüzde 30,8’i TR10 (İstanbul), yüzde 20,1’i TR51 (Ankara) ve yüzde 7,7’si TR42 (Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova) bölgesinde istihdam edildi.
Mali ve mali olmayan şirketler tarafından geçen yıl gerçekleştirilen 122 milyar 28 milyon liralık AR-GE harcamasının yüzde 54,4’ü AR-GE merkezlerinde gerçekleştirildi. AR-GE merkezlerinde harcamanın yüzde 88,5’i, 250 ve üzeri çalışan sayısına sahip olan teşebbüsler tarafından yapıldı.
İmalat endüstrinde AR-GE faaliyeti yürüten teşebbüsler teknoloji seviyelerine nazaran sınıflandırıldığında, 2022 yılında imalat endüstrinde gerçekleştirilen 72 milyar 311 milyon liralık AR-GE harcamasının yüzde 49,1’inin yüksek teknoloji faaliyetinde yer alan teşebbüsler tarafından gerçekleştirildiği görüldü. Bu oran 2015 yılında yüzde 35,1’di. İmalat sanayindeki toplam AR-GE harcamasının yüzde 37,3’ü orta yüksek teknoloji faaliyetindeki teşebbüsler, yüzde 9,4’ü orta düşük teknoloji faaliyetindeki teşebbüsler ve yüzde 4,3’ü düşük teknoloji faaliyetindeki teşebbüsler tarafından yapıldı.
İmalat endüstrinde AR-GE faaliyeti yürüten girişimlerdeki araştırmacı sayıları incelendiğinde 2022’de en fazla araştırmacının 27 bin 529 kişi ile orta yüksek teknoloji faaliyeti yürüten teşebbüsler tarafından istihdam edildiği görüldü. Bunu 20 bin 418 araştırmacı istihdamı ile yüksek teknoloji faaliyeti yürüten teşebbüsler takip etti.
TZE cinsinden araştırmacı sayıları dikkate alındığında da en fazla bedelin 25 bin 431 ile orta yüksek teknoloji faaliyeti yürüten teşebbüslerde olduğu saptandı.